Sayaların birinci özelliği oyun kuşu olmasıdır. Damarlı ve oyunlu kuşlardır, bunun yanında görsel olarakta kostüm ve renk güzellikleri vardır.
Yazılı ve görsel kaynakları çoğaltmak için bu tablo oluşturuldu.
İstişare yaptığımız, Adnan Karabulut, Akhisarlı İsmail, Erol Osmanlı, Güner Narlı, Mehmet Ünver, Nadir Çakır, Nasır Kaplan, Serdar Colpan, Şinasi Söylemez, Şenol Coca ve Zabun Hoca'ya teşekkür ederiz, Serkan Gündüz.
Kafakuyruk
Komple: Komple güvercinlerinden önce 5 - 5 hançerli güvercinler damızlık olarak bakılıyormuş, bu kuşlardan komle oluşturulmuş. Bu kuşları eklemedik buraya ama soy ağacı yada Komple üzerine ayrı bir çalışmada gösrermek istiyoruz.
Şeş: Kafa şeş, Sığırcık ve Kaplan olmak üzere üç gruptur. Bu guplarında açık kapalı ve kendi içinde dört rengi bulunmaktadır.
Düz
Kelebek Baska: İstanbul Baska (İzmir ve çevresinde Dolukanat Bango) ile isim benzerliğinden dolayı 2009 Mustafakemalpaşa ilçesinde yapılan yarışma baz alınarak isim benzerliğini aşmak için Baskı ismi verilmesi düşünülmüş ama Baskı çok duyulmadığından tabloda kullanılmaktan vaz geçilmiştir. Karışıklığı önlemek için Kelebek eki getirilip Kelebek Baska denilmiştir.
Kelebek Çakal: Çakal ismi ile başka güvercinlerde anıldığından, karışıklığı önlemek için Kelebek eki getirilip Kelebek Çakal denilmiştir.
Karakuyruk: Genel isim kara kuyruk denilsede, kırmızı, mavi ve sarılarda, isim kırmızı kuyruk mavi kuyruk olarak kullanılabilinir.
Karaboyun: Bu güvercin Edremit, Ensala gibi isimlerlede anılmaktadır.
Bademli
Telli
Saya Güvercin
Saya ismini saydırma diye tabir edilen oyun yeteneğinden alan, temelde oyun güvercini olan, tercih olarak kostüm, renk ve fizik gibi görsel güzelliği içinde beslenen yerli güvercinimizdir.
Kostümü için besleyenler için Siyah, kırmızı, sarı, mavi temel renkleridir, oyun yeteneği için besleyenler için renk ve kostüm’ün bir üstünlüğü yoktur.
Ege ve Marmara bölgemizde yoğun olarak yetiştirilir. Manisa, İzmir, Uşak illerinde saya ismi kullanılırken, kısmen Balıkesir, Bursa ve İstanbul’da kelebek ismi ile anılır.
Kostüm çeşitleri:
Kafa Kuyruk(Karabaş): Kafa ve kuyruk renkli diğer kısımları beyazdır.
Komple: Kafa, kuyruk, kanat ve ayak bileğinden aşağısı renkli diğer tüyleri beyazdır.
Şeş: Kafa Şeş(sığırcık baş), Sığırcık ve Kaplan olmak üzere üç gruptur. Bu guplarında açık kapalı ve kendi içinde dört rengi bulunmaktadır. Kafa Şeş(Sığırcık baş): Kafa bencikli vücut düz tek trenktir. Sığırcık: Kafa ve göğüs benciklidir. Kaplan Şeş: Baş, göğüs kanat bencikli, kuyruk düz renktir.
Düz renkler: Vücut tek renktir. Arap, Beyaz, Sarı(kula), Kırmızı(samur), Mavi(gök).
Kelebek Baska: Kafa, ayak ve kanat uçum tüyleri beyaz diğer vücut tüyleri renklidir.
Kelebek Çakal: Kafa, ayak,kuyruk ve kanat uçum tüyleri beyaz diğer vücut tüyleri renklidir.
Karakuyruk: Gaga altından başlayarak gerdan, yanaklar ve kuyruk renkli diğer vücut tüyleri beyazdır. Güvercinin rengine göre mavi kuyruk kırmızı kuyruk olarak ismi değişir.
Bademli: Alın kısmı ve kuyruğu renkli diğer vücut tüyleri beyazdır.
Karaboyun: Ense kısmı renkli diğer vücut tüyleri beyazdır. Rengine göre sarı boyun mavi boyun gibi ismi değişebilir. Edremit kelebeği olarak bilinir, diğer kostülerden farklı olarak tepeli olanları vardır.
Telli(Tel Kuyruk): Kuyruk tüylerinin ortası renkli, kuyruk iki yanı ve tüm vücut beyazdır.
Güzelliği için beslenen sayalarda, gaga ve tüy rengi, vücut, ayak, gaga boyu, kafa yapısı, kostümü, bel(kuyruk) gemişliği, paça yapısı, duruşu, tüy kalitesi gibi bir çok özellikler aranır.
Oyuncu ve eski kuşlar ölçü alındığında ortalama 36 cm uzunluğunda, kuyruk telek sayısı 14 ağıklıklı olan, paça ayak parmaklarını tırnağa kadar kapatan, uzun gagalı, beyaz güvercinlerde siyah göz, renkli güvercinlerde beyaz göz olur. Boyun orta uzunlukta, geniş göğüslü, kanadını kuyruk üzerinde taşıyan, yatay duruşlu güvercinlerdir. Kuyruk üstü yağ bezesi bulunmaz. Kara boyunlar(edremit güvercini) dışında kalan kuşlarda genel olarak tepe istenmez.
Havada görsel bir zenginliği vardır. Dağınık ve birbirinden bağımsız şekilde uçarlar. Oyun özelliği aşşağıya ve yana doğrudur. Yana oyunda yere paralel şekilde oyun yapan güvercinler makbul sayılır. Her iki kanadının üzerine dönüşler yaparak oyununu gösterebilir. Oyuna girdiğinde güvercin kendini kaybetmemeli, düşmemelidir. Oyunu gösterme çok alçakta olmamalı, göz ile görüş mesafesinde oyununu göstermelidir.
Ziraat Müh. Serkan Gündüz.
